Stelling Terschelling

'Stelling Terschelling' is een uitgave waarin de auteur Jan M. Smit gedetailleerd de (cultuur)historie van Terschelling kort vóór, vooral tijdens en globaal ná de Tweede Wereldoorlog beschrijft. De nadruk ligt op een gedetailleerde beschrijving van de luchtaanvallen vanuit de eilander stelling De Tiger. De locaties van de overige stellingen worden beschreven, met plattegronden en een overzicht waartoe de bunkers dienden. De stellingen waren onderdeel van de Antlantik Wall, het betonnen verdedigingswerk van de Duitsers van Noord-Noorwegen tot en met Zuid- Frankrijk.

De eerste druk gaf aanleiding tot een aantal herzieningen, die in deze tweede druk zijn gerealiseerd. 

In het boek wordt een aantal opmerkelijke historische feiten en gebeurtenissen vermeld. Zo beschrijft de auteur tot in bijzonderheden hoe het de Duitsers met behulp van de centrale post op Terschelling lukte om de geallieerde bommenwerpers te on­der­scheppen en aan te vallen. Er zijn unieke en niet eerder in het Nederlands gepubli­ceerde Duitse kaartsystemen opgenomen.  

Met deze uitgave (rijk geïllustreerd en in kleurendruk) wordt een prachtige aanvulling op het beschreven historisch erfgoed van het eiland geleverd. Het zal een aanwinst zijn voor ieder die belangstelling heeft voor de bunkerbouw en de specifieke gevechts­acties van de Duitsers vanaf onze noordelijke kusten en eilanden.

De volgende onderwerpen komen aan de orde, zie daarover ook de inhouds­opgave, hieronder.

• Een beschrijving van de sociale eilander bijzonderheden vóór de Tweede Wereldoorlog;
• De organisatie van de gevechtsacties 's nachts en overdag boven het noor­delijk deel van Nederland met als belangrijk centrum de Tigerstel­lung;
• Een uiteenzetting van vele aspecten van de 'strijd om de stralen', oftewel de op elkaar volgende ontwikkelingen van de radarsystemen over en weer, in begrijpelijke taal;
• De radarinstallaties, kaarten, systemen en personeelsbezetting waar de Duitsers gebruik van maakten bij hun gevechtsacties in de lucht. Een uitleg over het zo genoemde Jägermeldenetz­verfahren;
• Uitleg van de Seeburg Tische, de plottafels met de bijbehorende kaart­fragmenten waardoor een exacte positiebepaling mogelijk werd en hoe deze werd toegepast;
• Enkele bouwtekeningen van belangwekkende bunkers;
• Duidelijke plattegronden in kleur van de elf grotere stellingen op het eiland, met plaatsbepaling, schaalaanduiding en typebeschrijvingen;
• Vliegtuigtypes die ook boven Nederland gebruikt werden;
• Handelingen na de Tweede Wereldoorlog met betrekking tot de doorlo­pende pogingen voor het definitief afsluiten en onder het zand werken van de bunkers. Hoe gingen de eilanders daarmee om en hoe brak de jeugd de bunkers open voor het houden van de zo genoemde 'bunker­feestjes'. 

De tweede uitgave is geheel herzien, enkele hoofdstukken zijn van meer uitleg voorzien, extra foto's en afbeeldingen zijn opgenomen. 

Bijzonderheden over de druk:

Bindwijze:                           Hardcover, genaaid gebonden Formaat:                              210x297mm (staand) Aantal pagina's:                 232, full-colour Binnenwerkpapier:          135gr MC Silk Coverafwerking:               Glans laminaat Schutbladen:                      Onbedrukt

Inhoudsopgave 

Colofon                                                                                                                                 2

Inhoudsopgave                                                                                                                     4

Overwegingen                                                                                                                      6

Voorwoord                                                                                                                            8

Em. Prof. dr. D.F.J. Bosscher, hoogleraar Eigentijdse Geschiedenis,

Rector Magnificus 1998 - 2002, Rijks Universiteit Groningen (RUG).

Inleiding                                                                                                                               10                         

1. De geschiedenis van gisteren bepaalt mede de toekomst van morgen. 11

Oorsprong van de naam Hitler, de eilander sociale opbouw van voor de oorlog, de infrastructuur, mobilisatie, militaire aanloop tot de oorlog, de Nationaal-Socialistische Beweging (NSB), de bezettingstijd, globale indeling Wehrmacht, Duitse comman­dan­­ten, gedrag Duitsers, het (onmogelijke) ver­zet, persoonlijke herinnering van eilanders, Florentine Rost van Tonningen, komst Jaffa Forces, trage ver­trek van de bezetters na de capitulatie, hande­lingen Nederlandse Binnenlandse Strijdkrachten (BS). 

2. Stellingen Terschelling. 44

Aanloop tot de oorlog, Nederlandse capitulatie en komst bezetters, voortgang Blitzkrieg, Slag bij Narvik, Slag om Engeland, stellingen kustgebied, manier van leven van de bezetter op de Tiger en andere stellingen, 'vakantie' voor de bezetters, organisatie en periodes eilander bunkerbouw, overzicht type bun­kers, enkele bouwtekeningen, bezoek admiraal Densch, voorzieningen bin­nen de stellingen, codering van de bunkers, ligging van alle bunkers en andere gebouwen voor de bezetter, afbraak panden, beschrijving geschutsopstel­lingen, kalibers en munitie, plattegronden van de elf grotere bunkerconcen­traties met legenda. 

3. De stimulerende strijd om de stralen. 97

Radarontwikkeling Engeland-Duitsland, Chain Home, Freya, Lorenz, Knicke-bein, Meaconing, Bruneval, AI-radar, X-Gerät Wotan 1 met de vier stralen, X-Uhr, Y-Gerät Wotan 2, Uitvoeringen Freya, Würzburg, Wassermann, Freya A-N, IFF en Kuh-Gemse, bereiken radar, beschikbare tijden voor een aanval, Fusan 733 met Heinrich peiler en Hans e-Mess, Enigma - Turing, EGON sys­teem, Y-peilers ter geleiding voor jagers, Y-peilers ter geleiding voor bommen­werpers, H2S gronddetectie, Monica, Cat and Mouse, Lichtenstein boordra­dar, win­dow, Düppel, Corona, Tinsel.      

4. Het Grad- en Jägermeldenetz; de Seeburgtisch. 131

Gradmeldenetz, Jägermeldenetz, rol Pearl Harbor, kaartsystemen met onder­ver­deling, uitleg positiebepaling, Seeburgtische met mechaniek lichtpunten, Führungsraum met de verticale glazen overzichtskaarten, uitleg gevechts-actie, uitgebreide documentatie over de luchtgevechten en de betekenis van de Seeburgtisch daarin, lijst met JLO's op de Tiger.

5. Het verloop van de luchtoorlog boven Noord-Nederland en rond Terschelling. 161

Start kustverdediging, Flakgeschut, eerste geallieerde aanvallen, opbouw luchtverdediging, Gefechtsräume, Kammhuberlinie, Himmelbett, formatie-vliegen, blussen brandende motor in de lucht, Henaja, Dunaja, Konaja, reorga­ni­satie Duitse luchtverdediging, Y-peilers, gecodeerd gesprek piloot - JLO, be­schrijving Duitse aanval, Wellington Oosterend, Duitse aanval B-24 boven West-Terschelling, landing B-17 Paal 7, vliegbereik Engelse jagers, raids op Hamburg, Wilde Sau, Zahme Sau, ridderlijke piloten Stigler en Brown, Schräge Musik, bombardement Wangerooge, Duitse piloten, enkele geallieerde  strij­ders. 

6. Handelingen op Terschelling na afloop van de Tweede Wereldoorlog. 201

Eilander hectiek kort na de Tweede Wereldoorlog, bewakingstroepen, Bureau Registratie Verdedigingswerken verzorgt registratie en documentatie van 650 bunkers, beginnende sloop van vele bunkers, gecreëerde vakantiewoningen, neerhalen van de Wassermann, plannen voor explosieve opruiming, onder­graven tegen bunkerfeestjes, herstel cultuurhistorisch erfgoed, handelingen vanaf 2010 en oprichting Stichting Bunkerbehoud, foto's van herstelwerk­zaamheden en opgravingen. 

Persoonlijk nawoord                                                                                                             218 

Bijlage 1                                                                                                                              221

Rangonderscheidingstekens, globale organisatie Luftwaffe. 

Bijlage 2                                                                                                                              225

Vliegtuigtypes die tijdens de Tweede Wereldoorlog boven West-Europa actief waren. 

Literatuur en informatiebronnen.                                                                                            232